Samenvatting
De Re-Integratie Officier (RIO) heeft als doel het voorkomen van recidive bij (ex-)gedetineerden van 18 tot 35 jaar. Dit wordt bereikt middels persoonlijke, intensieve en oplossingsgerichte begeleiding. De (ex-)gedetineerden starten in detentie samen met de RIO een vrijwillig traject, waarin via intensieve begeleiding in de vorm van mentorschap en een multimodale, oplossingsgerichte werkwijze de risicofactoren die de succesvolle re-integratie in de weg staan, worden aangepakt. Daarnaast vervult de RIO gedurende het traject een centrale rol in de domeinoverstijgende samenwerking met andere professionals om ondersteuning te bieden op o.a. de domeinen huisvesting, werk en inkomen, schulden en zorg. De RIO houdt overzicht over al bestaande samenwerkingsrelaties met professionals binnen gemeenten, stimuleert nieuwe samenwerkingsrelaties ten behoeve van een goede re-integratie en identificeert waar nog aanvullende ondersteuning nodig is. Een goede samenwerking tussen de RIO, de casemanager van de Penitentiaire Inrichting (PI) en de reclasseringsambtenaar is cruciaal voor een succesvolle re-integratie van de deelnemers. De RIO speelt daarbij een complementaire rol door werkzaamheden op elkaar af te stemmen.
Doelgroep
De deelnemers van de RIO zijn (ex-)gedetineerden in de leeftijd van 18-35 jaar, die nog tenminste 3 maanden in detentie zitten op het moment dat de begeleiding start en tijdens deze periode nog in detentie verblijven. Door de aanwezigheid van meerdere criminogene factoren en het ontbreken van beschermende factoren, hebben deze deelnemers een hoog recidiverisico.
Doel
Het doel van RIO is het voorkomen van recidive bij (ex-)gedetineerden van 18 tot 35 jaar door een succesvolle re-integratie na het verlaten van detentie, waarbij het leven van de (ex-)gedetineerden wordt gestabiliseerd, de aanwezige criminogene factoren worden verminderd en er wordt ingezet op de verbetering van zelfredzaamheid en/of zelfstandigheid.
Aanpak
De werkwijze van de RIO bestaat uit vier fasen: Selectie & re-integratieplan, intensieve begeleiding, afbouwende fase en de waakzame fase. Gedurende deze stappen is de RIO als een formele mentor betrokken en wordt er multimodaal en oplossingsgericht gewerkt. De RIO zoekt de domeinoverstijgende samenwerking met andere professionals. Binnen dit netwerk heeft iedereen zijn eigen rol en opdracht. De RIO overziet de samenwerkingsrelaties, brengt deze professionals samen en weet welke professionals nog worden gemist voor een succesvolle re-integratie. Het onderscheid in fasen is bedoeld om het proces stap voor stap te beschrijven, maar in de wetenschap dat de praktijk weerbarstig is.
Onderbouwing
In Nederland keren jaarlijks ongeveer 25 duizend gedetineerden terug in de samenleving (Inspectie Justitie en Veiligheid, 2023). Het re-integratiebeleid van de overheid is erop gericht gedetineerden een stabiele(re) basis te bieden wanneer zij vrijkomen. Samen met het gevangeniswezen en andere ketenpartners zetten gemeenten met het bestuurlijk akkoord ‘Kansen bieden voor re-integratie’, zich hiervoor in door ex-gedetineerden te ondersteunen bij het op orde krijgen van verschillende basisvoorwaarden, het verkleinen van criminogene factoren en het vergoten van beschermende factoren. De belangrijkste werkzame elementen van RIO om recidive te voorkomen zijn:
- Risk-Need-Responsivity model
- Good-Lives model
- Mentorschap
- Multimodaliteit
- Oplossingsgerichte werkwijze
- Zelfdeterminatietheorie